HAYAT AĞACININ İŞLEVLERİ

Hayat ağacı tabiat olaylarını yönlendirir. İnsanlar hayat ağacının tabiat olaylarını yönlendirme gücüne sahip olduğuna inanmışlar ve bu nedenle doğa olaylarını yönlendirme konusunda hayat ağacından faydalanma yoluna gitmişlerdir. Eski insanlar güneşin batışının gecikmesi veya engellenmesi, rüzgârın dinmesi veya esmesi, ay tutulmasının engellenmesi, yağmurun yağması gibi olaylarda ağaçtan faydalanmışlardır. Ağaçlardan dal koparıp yağmur için dans etmek de vardır. Halk, ellerindeki dalları suya daldırıp yukarı doğru sallar ve suyu damlacıklar halinde etrafa savurur bunun sonucunda artık yağmurun gelmesine kesin gözüyle bakarlardı. Yağmurun durmasında da yine temel araç ağaçtır.
Hayat ağacı şeytan ve kötü ruhları kovar. Ağaç ve bitkide bulunan kutsallık, kötü ruhların zarar vermesinde engelleyici bir etken olarak görülmüştür Birçok dinde ardıç, günnük ve öd ağacından yapılan tütsünün kötü ruhlardan koruyucu, temizleyici temiteliği bulunduğuna inanılır. Bu nedenle tütsü dini törenlerde kullanılmaktadır. Fakat günümüzde tütsünün bu niteliği unutulmakla beraber eski bir uygulama olarak ayinlerde hala varlığını devam ettirmektedir39.
Hayat ağacı bereketi arttırır. Hayat ağacı canlılığı, doğurganlığı ve bereketi simgeler. Ürünler onunla olgunlaşır, doğumlar onunla kolaylaşır. Dünya toplumları bereketin sağlanması için ağaçlar etrafında bazı uygulamalar yapmışlardır. Hititlerde Tanrı Telepinus kaybolur ve bunun neticesinde ülkeden bereket gider. Bunun üzerine hayat ağacı olarak tanımlanabilecek bir direk üzerine koyun postu asılır ve bu direk etrafında bazı dini ayinler yapılır. Tanrı’nın önüne dikildiğine inanılan bu direk etrafında yapılan bu ayinlerden sonra berekete kavuşulacağına inanılır.
Hayat ağacı insanların kaderini belirler. Onun yaprakları bu dünyadaki insanlara benzetilmiştir. Hayat ağacının yapraklarından her biri dünyadaki bir insanla özdeşleştirilmiştir. Onun yaprağı sararıp yere düşerken bir insanın öldüğüne inanılır. Osmanlı inancına göre, hayat ağacının bir milyon ya da dünyadaki insan sayısı kadar yaprağı vardır. Her yaprağın üzerinde bir insanın kaderi yazılıdır ve her yaprak düşüşünde bir insan ölür. Ölen birinin yaprağı düşerken sağlıklı bir insanın yaprağına
değerse o insanın kulaklarının çınlayacağına inanır40.

Anadolu’da bir inanışa göre her insanın bir ağacı vardır ve her kulak çınlayışında ağaçtan bir yaprak düşer, ömründen bir gün eksilirmiş, ağaçtaki yaprak bitince de ömrü bitermiş. Dünya kültürlerinde yaygın olan bir uygulama da yeni doğan her çocuk için bir ağaç dikmektir. Çocuk doğduğunda bir ağaç dikilir ve çocuğun ağaçla birlikte büyümesi umulur. Bu gelenek günümüzde de hala yaşatılan bir uygulamadır. İsviçre’de erkek çocuk için bir elma, kız çocuk içinse bir armut ağacı dikilir; böylece halk çocuğun ağaçla birlikte gelişeceğine ya da kuruyup öleceğine inanır41. Bazen de bir ağacın dalı kendiliğinden kırıldığında bir insanın ölmek üzere olduğu anlaşılırdı. Çocuğu olmayan aileler bazen dileklerinin gerçekleşmesi için ağaç dikerlerdi. Büyürse çocuklarının olacağını, kurursa olmayacağını düşünürlerdi. Bazen de rüyada görülen ağaç devrilmesi önemli birinin öleceğine işaret olurdu. Bütün bunlardan İnsanlar ve
hayat ağacı arasında kader birliği kurulduğu anlaşılıyor42.

37 Öztekin 2008, s.29.
38 Elliade 2003, s. 287.
39 Tanyu 1976,s. 131.
40 Öztekin 2008,s.34.
41 Ergun 2004 s.147.